Μάθετε περισσότερα για το Συστημικό μοντέλο ψυχοθεραπείας και τις εφαρμογές του.
Η Συστημική θεραπεία αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία που εστιάζει στις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων εντός ενός συστήματος (οικογένεια, ομάδα, οργανισμός). Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές θεραπείες που επικεντρώνονται στο άτομο, η συστημική θεραπεία υποστηρίζει ότι τα προβλήματα δεν είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα “εσωτερικών” ατομικών παθολογιών, αλλά μπορούν να αντανακλούν δυσλειτουργικά πρότυπα αλληλεπίδρασης εντός του συστήματος του ατόμου.
Η λογική αυτή είναι εύλογη, γιατί ο άνθρωπος εκ φύσεως είναι ένα κοινωνικό ον που γεννιέται και μεγαλώνει σ’ ένα οικογενειακό πλαίσιο και ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Οπότε εξελίσσεται και συν-διαμορφώνει την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του δυναμικά σε σχέση με το περιβάλλον του.
Ο άνθρωπος είναι ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό. Αυτός που μπορεί να ζήσει μακριά απ’ τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι θηρίο ή θεός 
Αριστοτέλης
Κεντρικό στοιχείο λοιπόν στη συστημική θεραπεία είναι η κατανόηση ότι τα άτομα δεν είναι απομονωμένες οντότητες, αλλά είναι βαθιά ενσωματωμένα σε ένα δίκτυο σχέσεων που διαμορφώνουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους.
Με την ανάλυση αυτών των – οικογενειακών συνήθως – προτύπων και την προώθηση μιας πιο υγιούς επικοινωνίας, η συστημική θεραπεία στοχεύει στην ενδυνάμωση των ατόμων και των οικογενειών/ζευγαριών, βοηθώντας τους να δημιουργήσουν πιο λειτουργικές σχέσεις και να επιτύχουν μακροπρόθεσμη αλλαγή.
Το συστημικό μοντέλο της ψυχοθεραπείας προέρχεται από διεπιστημονικές ρίζες, ιδίως από τη Βιολογία, την Κυβερνητική και τη Θεωρία των Συστημάτων. Βασικό στοιχείο στη θεμελίωσή του είναι η ιδέα ότι όλοι οι οργανισμοί και το περιβάλλον τους είναι αλληλένδετα συστήματα, όπου οι αλλαγές σε ένα μέρος επηρεάζουν το σύνολο.
Μάλιστα είναι τόσο αλληλένδετα και αλληλοεξαρτώμενα, που αποκλείεται η “γραμμική” έννοια του αιτίου και του αποτελέσματος, ότι υπάρχει δηλαδή μια συγκεκριμένη πηγή προβλήματος στο σύστημα. Αλλά σε μια οικογένεια (ή μια ομάδα), ως ένα δυναμικό και πολύπλοκα αλληλοεξαρτώμενο σύστημα, η αιτιότητα είναι κυκλική και όχι γραμμική. Ετσι η συστημική θεωρία από τα μέσα του 20ου αιώνα εισήγαγε έναν ολιστικό φακό που εστιάζει στις σχέσεις και όχι αποκλειστικά στην ατομική παθολογία.
Στον τομέα αυτό έθεσαν τις βάσεις για τη συστημική θεραπεία στην οικογενειακή δυναμική και τα πρότυπα επικοινωνίας επιστήμονες από άλλους κλάδους πέραν της ψυχικής υγείας. Από τη δεκαετία του 1950 και μετά επιστήμονες από διαφορετικά και συχνά ετερόκλητα επιστημονικά πεδία άρχισαν να εστιάζουν στο πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν τα όντα και αν παρατηρούν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μερών.
Ο Ludwig von Bertalanffy, βιολόγος, άρχισε να διατυπώνει ήδη από το 1920 τη Γενική Θεωρία Συστημάτων, την οποία επι της ουσίας δούλεψε καθόλη την διάρκεια της καριέρας του και δημοσίευσε τελικά το 1968. Υποστηρίζοντας ότι τα βιολογικά και κοινωνικά φαινόμενα μπορούν να κατανοηθούν μέσω πολύπλοκων, διασυνδεδεμένων συστημάτων.
Ο Gregory Bateson, που συχνά θεωρείται ο πατέρας της συστημικής σκέψης στη θεραπεία, ήταν ένας ανθρωπολόγος και γλωσσολόγος που εφάρμοσε τις Αρχές της Κυβερνητικής (Cybernetics) στην ανθρώπινη συμπεριφορά, τονίζοντας ότι τα πρότυπα επικοινωνίας μας σχηματίζουν περίπλοκα, συχνά υποσυνείδητα συστήματα. Η έννοια του “διπλού δεσμού” του Bateson απεικονίζει πώς τα αντικρουόμενα επικοινωνιακά σήματα εντός της οικογένειας θα μπορούσαν να συμβάλουν σε καταστάσεις όπως η σχιζοφρένεια. Η ρηξικέλευθη αυτή θεωρία, την οποία ανέπτυξε μαζί με τους συναδέλφους του στο Ινστιτούτο Palo Alto την δεκαετία του 60’, μεταμόρφωσε την κατανόηση της ψυχικής υγείας στο πλαίσιο της οικογένειας.
Μια άλλη επίσης κομβική προσωπικότητα υπήρξε ο Murray Bowen από τον χώρο της ψυχιατρικής, ο οποίος μεταξύ 1950-1970 ανέπτυξε τη Θεωρία Οικογενειακών Συστημάτων, εστιάζοντας στην από πολλές γενεές μετάδοση του άγχους και των συναισθηματικών διεργασιών εντός της οικογένειας. Η θεωρία του υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι ανεπίλυτες συναισθηματικές προσκολλήσεις εντός των οικογενειακών μονάδων συμβάλλουν στους ατομικούς ψυχολογικούς αγώνες. Οι τεχνικές του Bowen, όπως η «διαφοροποίηση του εαυτού», ενθάρρυναν τους πελάτες να εξισορροπήσουν την ατομικότητα και τη σύνδεση στις σχέσεις, προωθώντας έτσι υγιέστερες οικογενειακές δυναμικές.
Η Virginia Satir, επίσης στην ίδια περίπου περίοδο, πρόσθεσε μια ανθρωπιστική διάσταση στη συστημική θεραπεία, δίνοντας έμφαση στην αυτοεκτίμηση και τη συναισθηματική έκφραση μέσα στις οικογενειακές μονάδες. Η προσέγγιση της Satir επικεντρώθηκε στην αποκάλυψη και την αναδιαμόρφωση δυσλειτουργικών προτύπων επικοινωνίας για τη δημιουργία πιο υγιών και ανθεκτικών οικογενειών. Ομοίως, η Σχολή του Μιλάνο, με επικεφαλής τη Mara Selvini Palazzoli, επέκτεινε αυτές τις ιδέες εστιάζοντας σε συστημικές υποθέσεις που εξετάζουν πώς οι δυσκολίες ενός πελάτη μπορούν να χρησιμεύουν ως προσαρμοστική λειτουργία εντός της οικογενειακής δομής του.
Η συστημική θεραπεία χρησιμοποιεί ποικίλες τεχνικές για να ενθαρρύνει τους πελάτες να επαναπροσδιορίσουν τα προβλήματά τους μέσα σε ένα σχεσιακό πλαίσιο. Τεχνικές όπως η κυκλική αμφισβήτηση, που αναπτύχθηκε από τη Σχολή του Μιλάνου, διερευνούν τον τρόπο με τον οποίο τα μέλη της οικογένειας βλέπουν ο ένας τη συμπεριφορά του άλλου και συμβάλλουν σε κοινές αφηγήσεις. Η εξωτερίκευση -που έχει γίνει δημοφιλής από μεταμοντέρνους συστημικούς θεραπευτές όπως ο Michael White- ενθαρρύνει τους πελάτες να βλέπουν τα προβλήματά τους ως ξεχωριστά από την ταυτότητά τους, βοηθώντας τους να προσεγγίσουν τα προβλήματά τους πιο αντικειμενικά.
Μια άλλη συνήθης τεχνική στη συστημική θεραπεία είναι η το γενεόγραμμα, η οποία αναπαριστά οπτικά τις οικογενειακές σχέσεις και τα μοτίβα κατά τη διάρκεια των γενεών. Αυτό το εργαλείο επιτρέπει στους πελάτες να παρατηρήσουν και να προβληματιστούν σχετικά με τις κληρονομικές δυναμικές, προωθώντας μεγαλύτερη διορατικότητα σε επαναλαμβανόμενα πρότυπα συμπεριφοράς ή σχέσεων.
Διαβάστε το άρθρο για το γενεόγραμμα
